Giao tiếp là điều không thể thiếu
trong các hoạt động hằng ngày của con người như trong công việc, học tập, trong
tiếp xúc với người thân, bạn bè. Cuộc sống biến đổi không ngừng, vì thế không
có cuộc trò chuyện, cuộc giao tiếp nào là giống nhau, và theo một khuôn mẫu có
sẵn. Sự khác biệt, đa dạng, phức tạp trong các tình huống giao tiếp sẽ làm cho
người ta trưởng thành hơn nếu biết cách ứng xử thích hợp và ngược lại, đôi lúc sẽ
đẩy người ta đến chỗ bối rối, khó xử.
Để thành công trong giao tiếp, nghĩa
là xác lập và duy trì được mối quan hệ với người khác theo mục đích của mình đề
ra, cần phải có những kiến thức nhất định. Để góp phần giúp thực hiện được điều
này, chiều thứ Bảy 24/03/2012, Chương Trình Chuyên Đề của Ban Mục Vụ Gia Đình
TGP. Sài Gòn đã tổ chức buổi trò chuyện với chủ đề “GIAO TIẾP ĐỂ THÀNH CÔNG” do
Thạc sĩ Nguyễn Hữu Long, giảng viên Trường Cao Đẳng Sư Phạm Trung Ương TP.HCM
hướng dẫn.
Những gì chúng ta có được trong đời
sống mỗi người là do sự nỗ lực bản thân, đồng thời cần có sự giúp sức của những
người xung quanh và cả các đấng vô hình.Những giá trị đơn giản nhất của mỗi
người chính là hình ảnh của mình trong mắt người khác, là lời nói, hành vi,
cách đối xử với người khác. Mỗi người cần phải yêu cuộc sống của mình để có thể
nhận biết được những cảm xúc tích cực hoặc không tích cực nhằm kiểm soát cảm xúc
và tránh những điều bất hòa xảy ra trong đời sống.
Sự thành công của con người phụ
thuộc vào rất nhiều yếu tố, điều quan trọng cho sự thành công đó đến từ gia
đình của mỗi người. Muốn giao tiếp tốt trong xã hội, trước tiên phải giao tiếp
tốt với các thành viên trong gia đình mình, nhằm tạo sự tự tin cho bản thân.
Người ta không thể cho đi những thứ mình không có (x. Cv 3,6), và những giá trị
căn bản nhất thường được nuôi dưỡng trong chính gia đình mình, vì vậy, hãy nở
nụ cười khi nhớ về gia đình mình. Thành công của mỗi người còn được đo lường
bằng vị trí của mình trong lòng người khác, của xã hội bên ngoài, vì thế muốn
có sự thành công, nhất thiết cần có sự giao tiếp. Thành công cũng có nghĩa là
tạo ra điều gì đó đọng lại trong lòng người, điều này đòi hỏi phải có nền tảng
kiến thức: kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực mà mình dấn thân, làm việc, kiến
thức về một lĩnh vực mà mình yêu thích, kiến thức về xã hội và cần nhất là phải
biết tự răn mình về mặt đạo đức.
Mẫu số chung của giao tiếp là truyền
và nhận thông điệp nhưng cần phải học cách phát huy thế mạnh bản thân để thể
hiện hình ảnh của mình trong cách giao tiếp. Người giao tiếp giỏi trước tiên
phải học cách giao tiếp với chính mình, biết được ưu nhược điểm của bản thân,
từ đó mới có thể học cách hiểu người khác. Kế đến là học cách tương tác với
những người xung quanh, sự tương tác này là tương tác hai chiều, cho và nhận: học
từ người khác, đồng thời cũng phải bộc lộ chính mình. Do đó, đừng sợ nói sai
trong giao tiếp, cần mạnh dạn nói với những người thân thiết để rèn luyện cách
truyền đạt nhưng nếu không vững tin thì không nên thử khi tiếp xúc với người lạ.
Hoạt động giao tiếp với người khác
nhằm mục đích xác lập và vận hành mối quan hệ xã hội. Cần phải giao tiếp để nói
ra những suy nghĩ của mình làm cho tâm hồn có được những cảm xúc tích cực hơn,
nếu không nói ra sẽ làm cho tâm hồn chất chứa nhiều cảm xúc tiêu cực. Theo thầy
Long, để giao tiếp thành công đòi hỏi phải có hai giai đoạn xác lập và vận
hành, trong đó giai đoạn vận hành là quan trọng.
Trong giai đoạn xác lập, cần xác
định đối tượng phù hợp với mục đích sống của mình, ví dụ: người sôi nổi thích
tìm bạn có khí chất điềm tĩnh. Đối tượng cũng cần phải phù hợp với nhu cầu của
mình, ví dụ: làm nghề giáo có những người bạn là giáo viên, người buôn bán có
những bạn bè là bạn hàng… vì có những người bạn cùng chuyên môn sẽ dễ dàng trao
đổi qua lại với nhau. Yếu tố cuối cùng trong việc xác lập là tình cảm, nghĩa là
căn cứ vào những rung động xúc cảm của mình để xác lập mối quan hệ giao tiếp.
Trong 3 yếu tố để xác lập mối quan
hệ (mục đích, nhu cầu, tình cảm), nếu giao tiếp để tạo ra mối quan hệ tình cảm
thân thuộc thì tình cảm quan trọng nhất, nếu tạo dựng quan hệ để xây dựng nền
tảng cho công việc thì mục đích và nhu cầu quan trọng hơn. Tuy nhiên, nếu cân
bằng giữa mục đích – nhu cầu và tình cảm thì sẽ xác lập quá trình giao tiếp tốt
hơn. Ba yếu tố trên vẫn chưa đủ cho một cuộc giao tiếp thành công mà cần phải
có thêm yếu tố trách nhiệm và quyền lợi trong giai đoạn vận hành. Để giao tiếp
tốt với đối tượng, đòi hỏi phải có trách nhiệm với nhau trong cuộc trò chuyện
và duy trì quyền lợi cho đối tượng cần giao tiếp, cần phải lắng nghe, chia sẻ,
phản hồi thông tin để thông hiểu lẫn nhau và chia sẻ quyền lợi cho nhau.
Xã hội ngày nay có nhiều cơ hội mở
ra cho tất cả mọi người, có những hướng phát triển tốt hơn: thời đại công nghệ
thông tin, con người được chú trọng về mặt hình thể hơn, được chăm sóc sức khỏe
tốt hơn, cơ hội học hỏi tốt hơn… Đồng thời thế giới ngày nay cũng đầy thách
thức: phải chọn lựa giá trị sống, cạnh tranh với nhau về mặt giao tiếp, công
việc, vị trí, bạo lực xuất hiện do du nhập những trò chơi, sản phẩm văn
hóa không tốt... Ngày nay người ta dễ dàng dẫn đến trầm cảm hơn vì quá nhiều công
việc và quá nhiều mối quan hệ, đôi lúc lòng người lại đổi trắng thay đen, nên
giao tiếp càng mang tầm mức quan trọng hơn.
Nếu vì thách thức mà chối bỏ cuộc
sống, chối bỏ những người xung quanh thì chính bản thân sẽ khó trưởng thành và
thăng tiến. Để vượt qua thử thách, mỗi người cần trang bị cho mình một số cách
thức giao tiếp để tiết kiệm được công sức, thời gian, tiền bạc, và thậm chí là
tiết kiệm được dòng suy nghĩ của mình.
Để giao tiếp tốt cần phải biết cách
vận dụng cả mặt bên ngoài và bên trong của hoạt động giao tiếp. Mặt bên ngoài
là những điều có thể thấy được như ngôn ngữ lời nói, hành vi. Mặt bên trong
chính là những giá trị nội tâm, là sự hiểu biết, thấu cảm, thông cảm, chia sẻ.
Vẻ bên ngoài của giao tiếp gồm: Hình
thể, có thể đầy đủ hay không đầy đủ về nghĩa đen. Tác phong con người gắn liền
với giới tính, nghề nghiệp… Thái độ của con người trước một tình huống giao
tiếp. Mỗi con người là tổng hòa của hình thể, tác phong, thái độ nhưng điều cần
thiết nhất trong giao tiếp là thái độ thể hiện qua việc dạ, thưa, nụ cười, ánh mắt,
nói thật lòng, chân thành nhưng phải khéo léo.
Để thể hiện vẻ bên trong của hoạt
động giao tiếp cần phải: Luôn luôn nghĩ đến điều tốt đẹp, tích cực, khi nghĩ
đến cái đẹp sẽ nói những từ ngữ tốt đẹp, không xúc phạm đến người khác, không
chê bai, xỉ vả người khác. Có kiến thức để không nói chuyện hời hợt, muốn nói
chuyện với ai phải chuẩn bị vấn đề, trước khi giao tiếp phải chuẩn bị trả lời
các câu hỏi: Gặp người đó để làm gì? Lý do tại sao gặp mặt? Mình là ai, người đối
diện là ai? Từ đó suy ra thực hiện bằng cách nào? Khi nào thì tác động bằng
ngôn ngữ, bằng nội dung nói: Nói cái gì? Nói những chuyện gì? Hỏi những câu hỏi
gì? Dự định trả lời câu hỏi như thế nào? Lúc nào tác động bằng tình cảm, liên
quan đến thái độ, cần tạo thái độ tích cực, khi gặp người lạ không nói về mình
quá nhiều, trong câu chuyện nên nói về người đối diện. Có tình cảm tốt đẹp,
trái tim chứa đựng yêu thương, luôn luôn trân trọng người đối diện, tạo tình
cảm, không tưởng tượng con người xấu và tình huống xấu, nếu nghĩ như thế mình
sẽ bị ám ảnh về mặt tâm lý, cần tạo tâm lý thoải mái để có sự tự nhiên trong
giao tiếp.
Trong giao tiếp, chỉ giao tiếp
thẳng, nhìn thẳng sự thật, nói thẳng vấn đề, khi biết mình ở vị thế cao hơn,
chắc chắn phần thắng nhiều hơn hoặc biết đối phương sẽ nhân nhượng, sẽ ngộ ra
vấn đề. Nhưng đôi lúc, nói thẳng vấn đề sẽ làm người đối diện không hài lòng,
có khi phản tác dụng truyền đạt thông tin. Do đó, nên khéo léo trong lời nói để
thể hiện sự tinh tế trong giao tiếp, đồng thời làm cho người đối diện cảm nhận được
thông điệp đằng sau lời nói.
Mỗi người chúng ta đều có một giá
trị trước mặt người khác, mình có giá trị thì đối tượng giao tiếp cũng có giá
trị, vì vậy không nên đụng chạm vào giá trị của người khác. Trong giao tiếp
người ta gọi là giá trị giao tiếp tối thiểu, ví dụ: trong lớp giáo viên là số
một, trong giao dịch mua bán, khách hàng là số một, trong quan hệ công việc sếp
có giá trị vượt trội so với đồng nghiệp của mình. Giá trị của mỗi người được xác
định dựa vào hoàn cảnh giao tiếp, ở mỗi hoàn cảnh khác nhau ta có giá trị khác
nhau, chẳng hạn ở công ty mình là người có quyền hành, mình có giá trị của một
người lãnh đạo, bắt mọi người phải thực hiện theo mệnh lệnh, nhưng về nhà mình
cũng chỉ là người bình thường trong quan hệ vợ chồng, nếu áp đặt vị thế như
trong công ty để giao tiếp sẽ không thích hợp.
Có nhiều cách để lựa chọn trong giao
tiếp, tùy hoàn cảnh mà có lựa chọn khác nhau: nói thẳng, nói vòng, nói khéo. Để
lựa chọn cách giao tiếp cần đánh giá đúng tâm lý đối phương, của đối tượng giao
tiếp. Cần tìm hiểu xem người sẽ giao tiếp thuộc loại người nào, nếu người thích
sự dịu ngọt thì nói lời ngọt ngào, nếu là người mạnh mẽ, dứt khoát thì phải
thẳng thắng, mạch lạc, rõ ràng. Với kiểu người thích người khác dạ vâng thì
phải biết lắng nghe.
Theo thầy Long, giao tiếp gắn với
các vị trí khác nhau, có 3 kiểu giao tiếp: Giao tiếp với kiểu phụ mẫu để khuyên
bảo; Giao tiếp với kiểu người lớn: thực tế, thấy gì nói đó; Giao tiếp với kiểu
trẻ con: gây hấn, nổi loạn, động viên, tạo hạnh phúc. Đây là 3 phong cách giao
tiếp cần tập để giao tiếp tốt hơn, tùy vào từng tình huống khác nhau mà mình
chọn cách giao tiếp.
Để tóm kết những kiến thức giao tiếp
cần có, thầy Long đã đưa ra một lời khuyên cần ghi nhớ: Tạo không khí nhẹ nhàng
và thân thiện khi giao tiếp với người khác bằng cách giữ một cái nhìn thiện cảm
hoặc là giữ tinh thần thật trẻ trung bằng hình ảnh của một nụ cười chân chất,
một tâm hồn thanh thản với ý muốn được thưởng ngoạn, không căng thẳng. Khi nghĩ
đến yêu cầu người khác phải luôn có thiện chí để chia sẻ và san sẻ, luôn biết
giúp đỡ và nâng đỡ người khác, luôn hòa đồng và đừng phân biệt. Nói ít để thấy
được nhiều hơn, luôn biết động viên người khác, biết an ủi khi vượt qua thất
bại và tôn trọng sự tự do cá nhân, hiểu để tránh làm điều không nên, không đe
dọa và tạo áp lực cho đối phương, sẵn lòng giúp đỡ người khác. Hãy tìm và hy
vọng vào những điều tốt đẹp. Khi đối diện với thử thách cần phải tự tin vào
chính mình, rằng mình sẽ làm được nhưng không háo thắng. Đừng bối rối khi rơi
vào tình huống bất ngờ, bình tĩnh dù trong tình huống xấu nhất phải đối diện
với kẻ thù, tuy nhiên không quá liều lĩnh và phối hợp nhịp nhàng với bạn bè,
đồng nghiệp, những người bên cạnh mình hoặc đồng hành với nhau dù có khó khăn.
Hợp tác để cùng nhau có lợi hơn, đôi khi phải chấp nhận sự khác biệt nhưng đừng
khác người quá nhiều. Đừng ăn mặc quá lịch sự, đừng mù quáng vì tiền. Trong đời
thường, để thanh thản hơn, có lúc cần phải thực hiện: có một chút vui đùa dễ
thương, biết internet để đọc báo, đôi khi đến với âm nhạc, chọn một môn thể
thao để chơi, đi đâu đó để giải tỏa stress, tự thưởng cho mình, có thể tìm đến
những người bạn, đi với người mình yêu thích nhất. Cuối cùng, hãy luôn luôn tỏ
rõ thiện tâm của mình để có một cuộc sống tốt hơn.
Để làm được những điều này cần nhớ
quy tắc cuộc sống 5S: Sàng lọc các mối quan hệ trong giao tiếp của mình để biết
đâu là cái cần thiết, cái nào là cái góp thêm cho đủ để tìm kiếm những tình bạn
quan trọng nhất; Sắp xếp các mối quan hệ theo thứ tự ưu tiên 1, 2, 3 sẽ làm cho
mình tốt hơn. Sạch sẽ trong trí não, đừng bao giờ để vướng bận, bằng cách tìm
đến với Kinh Thánh, tìm đến với Thánh Lễ, tìm đến với lời giảng của các cha,
các thầy, các sơ để có được sự thanh sạch trong tâm hồn; Săn sóc: luôn gọi điện
hỏi thăm, chia sẻ với những người thân của mình, quan tâm đến các mối quan hệ
mình đang có; Sẵn sàng đối diện với mọi thứ xảy ra trong cuộc đời. Có 5S thì kỹ
năng giao tiếp tốt hơn, bên cạnh đó cần có thêm 4T: Tôn trọng người khác; Cố
gắng thông hiểu người khác; Tư thế sẵn sàng đối diện; Cho mình một tình yêu thương
bền vững. Có 4S và 5T sẽ có mối quan hệ tốt đẹp, từ đó dễ dàng thành công hơn
trong giao tiếp.
nguồnTTMV Tổng GP Sài gòn
